ANALIZATOR WZROKOWY – stanowi on neurologiczne podłoże spostrzegania wzrokowego. Praca tego analizatora podczas czytania sprowadza się do spostrzegania tekstu, wyodrębniania z niego wyrazów, a w nich kolejnych liter, tworzących sekwencje znaków w graficznej strukturze wyrazu, odróżniania podobnych liter, zapamiętywania ich, rozpoznawania. Podczas pisania zachodzi proces przypominania sobie kształtu liter, sposobu łączenia ich w strukturę, jaką jest sylaba, a następnie łączenia sylab w wyrazy, wyrazów w zdania i konstruowanie tekstu rozplanowanego na kartce zeszytu. Nieprawidłowe funkcjonowanie analizatora powoduje zaburzenia funkcji wzrokowych, zależne od tego, gdzie znajduje się jego uszkodzenie.
ANALIZATOR SŁUCHOWY – stanowi on neurologiczne podłoże spostrzegania słuchowego. Służy do odbioru bodźców słuchowych, w tym dźwięków mowy, ich spostrzegania i zapamiętywania. Uczestniczy w porozumiewaniu się za pomocą mowy. Stanowi podstawę procesów czytania i pisania. Odgrywa w uczeniu się tych czynności zasadniczą rolę, ze względu na zaangażowanie się w nich:
- słuchu fonemowego, czyli zdolności różnicowania głosek, dzięki dokonywaniu analizy dźwięków mowy i odróżnianiu ich.
- umiejętności fonologicznych w zakresie operowania cząstkami fonologicznymi, takimi jak głoski, sylaby. Te operacje to wyodrębnianie zdań z potoku wypowiedzeń, słów ze zdań oraz sylab (analiza sylabowa) i głosek ze słów (analiza głoskowa). Jest to też proces odwrotny, a mianowicie syntetyzowanie słów z głosek (synteza głoskowa) i z sylab (synteza sylabowa).
ANALIZA I SYNTEZA – ogół czynności dokonywania rozkładu całości na poszczególne elementy składowe oraz scalania tych elementów w całość w celu budowania całości obrazu, słowa; dokonuje się na poziomie mózgu.
ANALIZA GŁOSKOWA – umiejętność rozkładania słów na poszczególne elementy składowe– głoski, które odpowiadają fonemom (najmniejszym cząstkom języka).
ANALIZA SYLABOWA – umiejętność rozkładania słów na sylaby.
ANALIZATOR KINESTETYCZNO-RUCHOWY – chodzi tu zarówno o motorykę dużą, tj. zaburzenia koordynacji dużych grup mięśniowych, jak również o zaburzenia motoryki małej, tj. rozwoju manualnego. Tak więc zaburzony rozwój funkcji analizatora kinestetyczno-ruchowego w znacznym stopniu wpływa na obniżenie sprawności manualnej. Każdy z analizatorów musi dobrze funkcjonować samodzielnie, jak również dobrze współpracować z innymi.
BŁĘDY SPECYFICZNE – błędy typowe, charakterystyczne dla dysleksji rozwojowej. Są symptomatyczne dla różnych przyczyn ich powstawania, zależnie od tego jaka funkcja rozwija się nieprawidłowo. Błędy typowe dla zaburzeń funkcji wzrokowych (percepcji i pamięci wzrokowej) :
- mylne odtwarzanie położenia liter- b-p, b-d, d-g, p-g, m- w,
- pomijanie drobnych elementów graficznych liter, znaków diakrytycznych, błędy typowo ortograficzne- ó-u, h-ch, ż-rz,
- nie różnicowanie liter wielkich i małych.
Błędy specyficzne dla zaburzeń funkcji słuchowo-językowych:
- opuszczanie liter, końcówek lub cząstek wyrazów,
- dodawanie, podwajanie liter ; przestawianie kolejności liter,
- błędy w pisowni łącznej i rozdzielnej,
- mylenie spółgłosek w szeregach dźwięczne-bezdźwięczne : b-p, d-t, w-f g-k; błędy w zmiękczeniach,
- mylenie wyrazów podobnie brzmiących.
CECHY PODMIOTOWE to element osobowości zawodowej. Są to Indywidualne cechy, przymioty jednostki
ĆWICZENIA NA MATERIALE ABSTRAKCYJNYM – ćwiczenia oparte na literach, cyfrach, wyrazach zdaniach oraz symbolach.
ĆWICZENIA NA MATERIALE KONKRETNYM – ćwiczenia oparte na obrazkach, przedmiotach.
DEFICYTY ROZWOJOWE = ZABURZENIA ROZWOJU – opóźnienie rozwoju psychomotorycznego, wolniejsze tempo rozwoju określonych funkcji są konsekwencją minimalnych zmian w centralnym układzie nerwowym (mózgu).Deficyty mogą mieć różny zakres, dlatego wyróżnia się:
- parcjalne zaburzenia rozwoju psychomotorycznego – obejmują większy obszar czynności, np. opóźnienie rozwoju motoryki (dużej – sprawności ruchowej całego ciała, małej – sprawności rąk) lub zaburzenia rozwoju mowy (zarówno czynnej – mówienie, jak i biernej – rozumienie);
- fragmentaryczne zaburzenia rozwoju psychomotorycznego – obejmują mniejszy obszar czynności, np. opóźnienie rozwoju tylko w zakresie motoryki małej lub zaburzenia w zakresie mowy czynnej (dziecko wszystko rozumie, ale ma trudności z wypowiadaniem się).
- your list item
DOSTOSOWANIE WYMAGAŃ – zastosowanie takich kryteriów egzekwowania wiedzy i umiejętności, które uwzględniają możliwości i ograniczenia, a więc dysfunkcje oraz mocne strony rozwoju i funkcjonowania dziecka. W praktyce sprowadza się to do obniżenia wymagań w pewnych zakresach (np. ortografii), w innych zakresach wymagania powinny być zwiększone.
DYSLEKSJA ROZWOJOWA – specyficzne trudności w czytaniu. Jest to syndrom zaburzeń uczenia się czytania (dysleksja) i opanowania poprawnej pisowni (dysortografia), którym często towarzyszy niski poziom graficzny pisma (dysgrafia). Określenie rozwojowa oznacza, że trudności te występują w wieku rozwojowym, już od początku nauki czytania i pisania. Dysleksja nie wynika wprost z wad wzroku, słuchu ani zaniedbania środowiskowego czy dydaktycznego. Rozpoznaje się ją w przypadku normy intelektualnej.
DYSORTOGRAFIA – specyficzne trudności w opanowaniu poprawnej pisowni. Przejawiają się one popełnianiem różnego typu błędów- typowo ortograficznych oraz specyficznych takich jak: mylenie, opuszczanie lub dodawanie liter i sylab, pisanie liter i cyfr zwierciadlane. Dysortografię rozpoznajemy u uczniów o prawidłowym rozwoju umysłowym, w przypadkach, gdy trudności występują pomimo znajomości zasad pisowni, braku wad zmysłu i zaniedbania pedagogicznego, a spowodowane są zaburzeniami procesów poznawczych i ruchowych oraz ich współdziałania.
DYSGRAFIA – trudności w opanowaniu poprawnej formy graficznej pisma. Przejawia się zniekształceniami graficznej strony pisma, takimi jak: niedokładność w odtwarzaniu liter, złe proporcje liter w wyrazie, brak połączeń liter, brak należytego odstępu między literami i wyrazami. Te zniekształcenia pisma wynikają z zaburzeń funkcji percepcyjno motorycznych (motoryki rąk, funkcji wzrokowych i koordynacji wzrokowo-ruchowej).
DYSKALKULIA – zaburzenie zdolności matematycznych, mające swoje źródło w genetycznych lub wrodzonych nieprawidłowościach tych części mózgu, które są bezpośrednim podłożem dojrzewania zdolności matematycznych zgodnie z wiekiem; jest zaburzeniem występującym bez jednoczesnego zaburzenia ogólnych funkcji umysłowych.
DYSPRAKSJA ROZWOJOWA – obniżona zdolność do zaplanowania i wykonania nowej, celowej aktywności ruchowej w nieznanej sytuacji. Dyspraksja nie jest spowodowana uszkodzeniami w ośrodkowym układzie nerwowym. Przyczyną mogą być dysfunkcje procesów sensorycznych. Przejawia się dużymi trudnościami w wykonaniu prostych i złożonych zadań ruchowych lub czynności, pomimo zrozumienia instrukcji oraz braku zaburzeń neurologicznych.
DIAGNOZA PSYCHOLOGICZNA obejmuje charakterystykę szerokiego zakresu funkcji psychicznych: rozwój intelektualny i poznawczy (myślenie, pamięć, uwaga, spostrzeganie itp.), rozwój emocjonalny (osobowość, temperament itp.), rozwój społeczny.
DIAGNOZA PEDAGOGICZNA – diagnoza uczniów z trudnościami dydaktycznymi w nauce szkolnej, ze szczególnym uwzględnieniem rozwoju funkcji percepcyjno – motorycznych odpowiadających za proces nauki pisania i czytania; ocena poziomu umiejętności matematycznych (diagnoza przyczyn niepowodzeń w uczeniu się matematyki).
FUNKCJE POZNAWCZE = PROCESY POZNAWCZE – zespół procesów, dzięki którym odbieramy informacje z otoczenia oraz stosunki między nimi (związki, zależności), czyli odzwierciedlamy w naszej psychice to co nas otacza. Należą do nich: uwaga, pamięć, wrażenia i spostrzeżenia, orientacja w schemacie ciała (prawa i lewa strona) i przestrzeni, myślenie.
GLOBALNE OPÓŹNIENIE ROZWOJU – to zwolnienie tempa rozwoju wszystkich funkcji w takim samym stopniu. Należą do nich:
- upośledzenie umysłowe (pomimo prowadzenia intensywnej stymulacji i rewalidacji dziecko nie osiąga normalnego poziomu funkcjonowania),
- zahamowanie rozwoju intelektualnego (rozwój dziecka do pewnego okresu przebiegał mniej lub bardziej systematycznie, ale w skutek określonego czynnika chorobowego lub braku stymulacji nastąpiło zatrzymanie rozwoju),
- opóźnienia rozwoju (rozwój dziecka nie odpowiada wiekowi życia większości jego rówieśników i środowiska, z którego pochodzi oraz istnieje prawdopodobieństwo, że dziecko osiągnie ten poziom dzięki intensywnej stymulacji.
INTELIGENCJA OGÓLNA, WERBALNA (SŁOWNA) I NIEWERBALNA (BEZSŁOWNA) – trzy obszary funkcjonowania intelektualnego, które możemy mierzyć za pomocą badania skalą inteligencji D. Wechslera (WISC-R, WAIS- R). Wyniki są sformułowane za pomocą ilorazów inteligencji, które możemy porównywać ze sobą i interpretować. Można ustalić, jaki jest poziom inteligencji badanej osoby i który rodzaj inteligencji jest mocną stroną dziecka.
INTEGRACJA PERCEPCYJNO-MOTORYCZNA – współdziałanie procesów poznawczych i czynności ruchowych, np. przy pisaniu ze słuchu – uwaga, analiza i synteza wzrokowa i słuchowa oraz ruch ręki piszącej. Prawidłowy przebieg czynności czytania i pisania możliwy jest dzięki prawidłowemu rozwojowi funkcji: wzrokowych, słuchowo-językowych i ruchowych oraz ich prawidłowemu współdziałaniu.
INTEGRACJA SENSORYCZNA – określenie procesów percepcji zmysłowej, wrażeń płynących do naszego ciała ze świata zewnętrznego. Procesy te podlegają integracji w układzie nerwowym, tak aby uzyskać odpowiednią reakcję. W procesie integracji sensorycznej biorą udział zmysły: dotyku, wzroku, smaku węchu, słuchu, równowagi (układ przedsionkowy), propriocepcji.
KOMPETENCJE– w kontekście pracy to zdolności do wykonywania zadania zgodnie z uznawanymi i określonymi standardami ważnymi dla grupy zawodowej. Są to specyficzne cechy indywidualne, ściśle związane ze zdobytą wiedzą i wcześniejszym doświadczeniem.
KOORDYNACJA WZROKOWO-RUCHOWA – współdziałanie funkcji wzrokowych i ruchowych – manipulacyjnych, współpraca oka i ręki. Dzięki kojarzeniu informacji wzrokowych, dotykowych i kinestetycznych (odczuwanie pozycji i ruchu bez udziału wzroku) można wykonywać precyzyjne ruchy rąk pod kontrolą wzroku, m.in. rysować i pisać. U podstaw koordynacji leży współpraca analizatora wzrokowego i kinestetyczno-ruchowego.
LATERALIZACJA JEDNORODNA – dominacja czynności ruchowych jednej ze stron ciała (u większości ludzi prawej ręki, oka i nogi). Za nieprawidłowy model przyjmuje się nieustaloną lateralizację, jeśli występuje ona po 6–7 roku życia.
LATERALIZACJA LEWOSTRONNA – dominacja lewej strony ciała: lewej ręki, oka i nogi.
LATERALIZACJA PRAWOSTRONNA – dominacja prawej strony ciała: prawej ręki, oka i nogi.
LATERALIZACJA NIEUSTALONA – brak dominacji określonej strony ciała, wyraża się jako oburęczność, obuoczność. Ta postać jest charakterystyczna dla wczesnego okresu rozwoju ruchowego. Ustalenie się dominacji ręki i oka powinno nastąpić w siódmym roku życia, gdy dziecko podejmuje naukę pisania.
LATERALIZACJA SKRZYŻOWANA – ustalona dominacja narządów ruchu i wzroku, jednakże nie po tej samej stronie ciała (np. dominacja prawego oka i lewej ręki oraz lewej nogi i inne warianty), co wskazuje na brak całkowitej dominacji jednej z półkul mózgowych dla czynności ruchowych po przeciwnej osi ciała.
MIND MAPS (mapy myśli)- to szczególny rodzaj notowania, który ma na celu zwiększenie efektywności uczenia się. Dzięki nim używamy wielu zmysłów do zapamiętywania i przypominania informacji. Mapy Myśli pomagają zaoszczędzić do 90% czasu na tworzenie notatek. Ułatwiają też ich zapamiętanie i powtarzanie materiału niezbędne w szybkiej nauce.
MOTORYKA DUŻA – sprawność ruchowa całego ciała (w tym np. zdolność utrzymywania równowagi ciała, koordynacja ruchów kończyn podczas chodzenia, biegania, skakania, jeżdżenia na takich pojazdach jak hulajnoga, rower).
MOTORYKA NARZĄDÓW MOWY (POPRAWNOŚĆ ARTYKULACJI) – sprawność ruchowa narządów mowy, która decyduje nie tylko o poprawności wymowy. Precyzyjne ruchy narządów mowy (artykulatorów) uczestniczą mniej lub bardziej świadomie w różnicowaniu głosek i dokonywaniu analizy głoskowej wyrazów .
MOTORYKA MAŁA (MOTORYKA RĄK) – sprawność ruchowa rąk w zakresie szybkości ruchów, ich precyzji, czynności niezbędne są podczas samoobsługi, rysowania, pisania.
MYŚLENIE PRZYCZYNOWO-SKUTKOWE – umiejętność wskazywania następstw określonych sytuacji, wyszukiwania przyczyn pewnych stanów rzeczy, porządkowania zdarzeń (np. w układaniu historyjek obrazkowych).
MYŚLENIE PRZEZ ANALOGIĘ – polega na formułowaniu wniosków na temat danej sytuacji na podstawie podobnej znanej sytuacji, wyciąganiu wniosków z podobieństw między przedmiotami, sytuacjami. Związane jest z klasyfikowaniem – tworzeniem różnych zbiorów na podstawie wspólnej cechy.
NADREAKTYWNOŚĆ SENSORYCZNA– system nerwowy zbyt silnie wzmacnia wiele docierających do organizmu bodźców z otoczenia. Wpływa to na nadmierne pobudzenie dziecka, częste przeciążenie nadmiarem bodźców i zbyt silne reakcje emocjonalne z tym związane. Nadreaktywność może ujawniać się jako nadmierna aktywność motoryczna – dziecko jest w ciągłym ruchu, szybko się irytuje, trudno mu usiedzieć w miejscu
NIEHARMONIJNY ROZWÓJ POSZCZEGÓLNYCH FUNKCJI – występuje, gdy poszczególne sfery rozwijają się w innym tempie (opóźnienie lub przyspieszenie rozwoju poszczególnych funkcji), np.: opóźnienie rozwoju mowy, opóźnienie rozwoju emocjonalnego.
NIEPEWNOŚC GRAWITACYJNA – obawa, lęk przez ruchem lub zmianą pozycji (zwłaszcza głowy). Najczęściej niepewność grawitacyjna związana jest z trudnościami w funkcjonowaniu układu przedsionkowego i proprioceptywnego.
OBNIŻONA SPRAWNOŚĆ MANUALNA (grafomotoryczna) – niska sprawność ruchowa rąk; charakterystyczne jest np. późne nabywanie umiejętności związanych z samoobsługą; niska sprawność manualna pociąga za sobą obniżony poziom graficzny pisma, wolne tempo pisania, nieestetyczny wygląd zeszytów; dzieci z obniżoną sprawnością manualną szybko się męczą przy pracach graficznych i pisaniu.
OBRONNOŚĆ DOTYKOWA – zaburzenie integracji sensorycznej przejawiające się negatywną reakcją na dotyk. Dotyk często interpretowany jest jako zagrożenie a reakcja może mieć charakter bardzo emocjonalny. Dziecko może prezentować takie zachowania jak wycofanie, unikanie kontaktu dotykowego, może tolerować jedynie dotyk bardzo bliskich mu osób, drapanie, pocieranie dotkniętego miejsca, a w skrajnych wypadkach także agresję skierowaną na źródło dotyku.
PAMIĘĆ MECHANICZNA (MIMOWOLNA) – zdolność do przyswajania wiedzy w sposób nieuświadomiony, mimowolny a więc bez zaangażowania, motywacji i większego wysiłku. Dobra pamięć mimowolna jest bardzo pożądana w szkole, sprzyja uczeniu się wielu szczegółów, danych ilościowych, szeregu liczb i dat – które zawiera materiał dydaktyczny.
PAMIĘĆ LOGICZNA – oparta na myśleniu, kojarzeniu faktów i związana z dowolnym zapamiętywaniem.
PAMIĘĆ WZROKOWA– zdolność do utrwalania i przypominania sobie informacji wizualnej (zapamiętywania spostrzeżeń wzrokowych) i dzięki temu przyswajania wiedzy.
PAMIĘĆ BEZPOŚREDNIA – świeża; pozwala zapamiętać i natychmiast odtworzyć usłyszany materiał. Zaburzenia powodują, że uczeń ma problemy z zapamiętaniem zdań podczas pisania dyktanda, z zapamiętaniem dwóch poleceń jednocześnie, z liczeniem w pamięci czy rozumieniem wypowiedzi w obcym języku.
PAMIĘĆ SŁUCHOWA – zdolność do utrwalania i przypominania informacji „usłyszanych” (zapamiętywania spostrzeżeń słuchowych werbalnych i niewerbalnych) i dzięki temu przyswajania wiedzy.
PERCEPCJA WZROKOWA – podstawową funkcją jest wyodrębnienie i rozpoznanie obiektów i ich lokalizacji w przestrzeni. Odpowiedni poziom rozwoju percepcji wzrokowej umożliwia dziecku naukę czytania, pisania, wykonywanie zadań arytmetycznych oraz rozwinięcie innych umiejętności wymaganych od niego w trakcie nauki szkolnej.
PODREAKTYWNOŚĆ SENSORYCZNA – system nerwowy nie reaguje na wiele docierających do niego bodźców, aby bodziec był „zauważony” musi być częsty oraz intensywny. Dziecko wydaje się być leniwe, powolne, szybko się męczy, wykazuje małe zainteresowanie otoczeniem, nie wykazuje inicjatywy.
PODSTAWOWE UMIEJĘTNOŚCI ARYTMETYCZNE – przeliczanie, dodawanie, odejmowanie, mnożenie, dzielenie, rozwiązywanie zadań z treścią.
POSZUKIWANIE SENSORYCZNE – układ nerwowy jest nienasycony, ciągle potrzebuje dostarczania bodźców, przeważnie przedsionkowych (ruch) i proprioceptywnych (czucie głębokie). Dopiero po dostarczeniu potrzebnych bodźców sensorycznych dziecko będzie w stanie osiągnąć optymalny poziom skupienia uwagi oraz motywacji do pracy, bezpośredni wpływ na to ma zaspokojony, wyciszony układ nerwowy.
PREDYSPOZYCJE– to możliwości i szanse jednostki na osiągniecie powodzenia w wybranym obszarze edukacyjnym i zawodowym. Na predyspozycje składają się: zainteresowania, zdolności, kompetencje, preferencje co do określonych zachowań, czynności, zawodów, a także określone cechy osobowe.
PREFERENCJE należy rozumieć jako subiektywne i pozytywne nastawienie do pewnych zachowań, czynności, zawodów (preferencje zawodowe to przedkładanie jednego zawodu czy grupy zawodowej nad inne).
ROZWÓJ PSYCHORUCHOWY – całość procesów psychicznych (intelektualnych, orientacyjno -poznawczych oraz motorycznych).
ROZWÓJ PSYCHORUCHOWY ZABURZONY – zakłócenia tempa rozwoju poszczególnych sfer (procesów orientacyjno-poznawczych oraz motorycznych), np. niektóre sfery rozwijają się
w przeciętnym tempie, podczas gdy inne rozwijają się z opóźnieniem lub przyspieszeniem.
RYZYKO DYSLEKSJI – obecność symptomów dysharmonijnego rozwoju psychoruchowego dziecka (deficyty rozwoju funkcji uczestniczących w czynnościach czytania i pisania ), które zapowiadają wystąpienie dysleksji rozwojowej.
SŁUCH FONEMOWY – pozwala wyodrębnić z potoku mowy wyrazy, w wyrazach – sylaby, w sylabach -głoski, uchwycić kolejność głosek w wyrazie, a także odróżnić poszczególne głoski (zwłaszcza głoski dźwięczne od ich bezdźwięcznych odpowiedników).
SOCJOTERAPIA – to terapia grupowa, polegająca na dostarczeniu uczestnikom zajęć nowych doświadczeń korzystnie wpływających na ich rozwój emocjonalny i społeczny. Podstawowym celem zajęć socjoterapeutycznych jest odreagowanie napięć emocjonalnych i uczenie się nowych umiejętności psychologicznych.
TEMPO UCZENIA SIĘ WZROKOWO-RUCHOWEGO – szybkość uczenia się pisania symboli graficznych opartego na koordynacji oka i ręki; uzależnione jest od prawidłowej sprawności manualnej i ustalonej lateralizacji; często obniżone u osób z dysleksją.
TERAPIA PEDAGOGICZNA – specjalistyczne zajęcia korekcyjno-kompensacyjne, prowadzone różnymi metodami i technikami, które mają na celu usprawnianie zaburzonych funkcji i wyrównanie deficytów rozwojowych.
TERAPIA POZNAWCZO – BEHAWIORALNA– to terapia ukierunkowana na zmianę sposobu myślenia (sfera poznawcza) i zmianę zachowań (sfera behawioralna).
UCZEŃ ZDOLNY – to uczeń charakteryzujący się wysokim poziomem uzdolnień kierunkowych (np. artystycznych, sportowych, itp) lub wysokim poziomem zdolności ogólnych (wysokie IQ).
UKŁAD PROPRIOCEPTYWNY/PROPRIOCEPCJA– informacje płynące z wnętrza naszego ciała (z mięśni i ścięgien). Dzięki propriocepcji posiadamy świadomość swojego ciała, wiemy w jakiej pozycji i położeniu ono się znajduje, nawet wtedy gdy nie widzimy swojej ręki wiemy jaki ruch ona wykonuje. Niektóre z proprioreceptorów powiązane są z kinestezją, dzięki temu jesteśmy w stanie rozróżnić co jest lekkie a co ciężkie. Oprócz tego proprioreceptory znaleźć możemy w oczach i uszach. Propriocepcja powiązana jest silnie z układem przedsionkowym mając między innymi wpływ na napięcie mięśniowe.
UKŁAD PRZEDSIONKOWY – sprawia, że mamy poczucie działania siły grawitacji. Współpracuje z naszymi oczami i mięśniami dołączając równowagę i ruch. Informuje nas w którym kierunku zmierzamy i jak szybko sie poruszamy. Mówi nam także o tym czy pozostajemy w bezruchu lub ruchu i czy przedmioty się poruszają względem naszego ciała.
WCZESNE WSPOMAGANIE ROZWOJU DZIECKA– to wielospecjalistyczne, kompleksowe i intensywne działania mające na celu pobudzanie psychoruchowego i społecznego rozwoju dziecka od chwili wykrycia pierwszych sygnałów nieprawidłowego funkcjonowania do podjęcia nauki w szkole podstawowej (0-6 lat). Wczesna interwencja oznacza wszystkie realne poczynania, których celem jest stymulacja małego dziecka, w zakresie kompensacji braków rozwojowych.
ZABURZENIA INTERAKCJI SENSORYCZNEJ – zaburzona umiejętność wykorzystania otrzymanych przez zmysły informacji w celu płynnego, codziennego funkcjonowania.
ZABURZENIA ORIENTACJI PRZESTRZENNEJ – brak orientacji w prawej i lewej stronie ciała oraz w kierunkach w przestrzeni. Związane są z nimi trudności w rysowaniu (niewłaściwe proporcje i rozplanowanie rysunku), czytaniu (przestawianie liter i cząstek wyrazów, przeskakiwanie linijek), w pisaniu (rozplanowanie kartki, mylenie liter i cyfr o podobnych kształtach, pisanie od prawej do lewej strony).
ZABURZENIA PERCEPCJI SŁUCHOWEJ – Przejawiają się jako:
- zaburzenia słuchu fonemowego: sprawiają one, że dziecko ma trudności z odróżnianiem głosek podobnych fonetycznie, odróżnianiu od siebie wyrazów i ich poprawnym zapisywaniu,
- zaburzenia umiejętności fonologicznych: sprawiają, że dziecko przestawia i opuszcza litery, końcówki wyrazów, ma wolne tempo pisania i duże nasilenie błędów podczas pisania ze słuchu,
- zaburzenia umiejętności morfologiczno-syntaktycznych: sprawiają, że dziecko ma trudności w wypowiadaniu się na piśmie, mają słabą ekspresję słowną, mogą popełniać błędy gramatyczne.
ZABURZENIA PERCEPCJI WZROKOWEJ – to zaburzenia analizy i syntezy wzrokowej, zaburzenia postrzegania i różnicowania kształtów, rejestracji położenia przestrzennego elementów. Dzieci mają trudności w rozpoznawaniu i nazywaniu przedmiotów na ilustracjach, w rozumieniu treści przedstawionych graficznie, opisują ilustrację w sposób ubogi, rozpoznają małą liczbę szczegółów, wykonane przez nie rysunki są ubogie i prymitywne. Mają duże trudności w przepisywaniu tekstu ze wzoru i pisaniu z pamięci. Mylą litery podobne pod względem kształtu, mają trudności w zapamiętywaniu kształtu liter, tempo pisania jest wolne i często obok siebie występują te same wyrazy zapisane błędnie i poprawnie.
ZAINTERESOWANIA („GOTOWOŚĆ”, „SKŁONNOŚĆ”, „MOTYW”)– to względnie trwała obserwowalna dążność do poznania otaczającego świata, przybierająca postać ukierunkowanej aktywności poznawczej o określonym nasileniu, przejawiająca się w selektywnym stosunku do otaczających zjawisk.
ZDOLNOŚĆ– to pewna sprawność w wykonywaniu czynności lub możliwości, dzięki którym człowiek zdobywa wiadomości, umiejętności, sprawności. Najczęściej wyróżnia się zdolności ogólne i specjalne. Zdolności ogólne to inteligencja, spostrzegawczość, zręczność, łatwość uczenia się i zapamiętywania. Zdolności specjalne są uwarunkowane przedmiotowo (np. językowe, matematyczne, muzyczne, techniczne, plastyczne, sportowe). Zdolności zależą od czynników wrodzonych i środowiskowych, ale też od własnej aktywności jednostki, jej pracowitości i wytrwałości.
ZDOLNOŚĆ PRZESTRZENNEJ ORGANIZACJI MATERIAŁU WZROKOWEGO = ORGANIZACJA POSTRZEGANIA WZROKOWEGO – umiejętność złożenia w całość określonego obrazu (rysunek, kompozycja geometryczna), z uwzględnieniem elementów zasadniczych budujących ten obraz oraz elementów szczegółowych.
ZAJĘCIA KOREKCYJNO- KOMPENSACYJNE– organizuje się dla uczniów z zaburzeniami i odchyleniami rozwojowymi lub specyficznymi trudnościami w uczeniu się.
ZAJĘCIA DYDAKTYCZNO- WYRÓWNAWCZE– organizuje się dla uczniów, którzy mają trudności w uzyskaniu osiągnięć z zakresu określonych zajęć edukacyjnych, wynikających z podstawy programowej.
ZAJĘCIA SOCJOTERAPEUTYCZNE ORAZ INNE ZAJĘCIA O CHARAKTERZE TERAPEUTYCZNYM organizuje się dla uczniów z dysfunkcjami i zaburzeniami utrudniającymi funkcjonowanie społeczne.
ZAJĘCIA LOGOPEDYCZNE– organizuje się dla uczniów z zaburzeniami mowy, u których występują zakłócenia kompetencji językowej i/lub komunikacyjnej oraz zaburzenia te utrudniają naukę szkolną.
ZAJĘCIA ROZWIJAJĄCE UZDOLNIENIA– organizuje się dla uczniów szczególnie uzdolnionych.